suriye kurtuluş hükûmeti ne demek?

Suriye Kurtuluş Hükûmeti, Kasım 2017'nin başlarında İdlib ilinde kurulan de facto hükûmet. Kurulmasının ardını Suriye Geçici Hükûmeti ile çatışmalar izledi ve Heyetu Tahrir'uş Şam'ın, Geçici Hükûmet'in Kuzeybatı Suriye'deki yerel meclislerini tek taraflı olarak dağıttığı bildirildi. Kurtuluş Hükûmeti'nin başbakanı, bir başkan tarafından yönetilen Genel Şura Konseyi isimli yasama organı tarafından seçilir. Şu anki başbakanı 18 Kasım 2019'dan itibaren Ali Keda'dır ve Genel Şura Konseyi başkanı 24 Nisan 2020'den itibaren Mustafa el-Musa'dır.

Arka plan

2014'ten bu yana İdlib şehri de dâhil olmak üzere İdlib ilinin büyük bir kısmı, daha sonra Heyetu Tahriru'ş Şam (HTŞ) ve beş diğer örgütü kuracak olan El Kaide bağlantılı El Nusra Cephesi'nin askerî kontrolündeydi. HTŞ, resmî muhalefet lideri Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu ve onun tanınmış hükûmeti olan Suriye Geçici Hükûmeti'nin otoritesini tanımamaktadır.

Tarihçe

Eylül 2017'de İdlib'de düzenlenen Genel Suriye Konferansı, 2017 yılı ağustos ayı sonunda İdlib'de muhalefet kontrolündeki bölgelerde yapılan Heyetu Tahriru'ş Şam'ın desteklediği Sivil Yönetim Girişimi'nin devamı niteliğindeydi. Konferans 11 Eylül 2017'de sona erdiğinde, Bassam Sahyuni başkanlığında Genel Şura Konseyi adında bir kurucu organ oluşturdu ve bir başbakan atandı.¹² Konferans katılımcıları, tek yasama kaynağı olarak şeriatı kabul etti.³ Suriye Geçici Hükümeti lideri Cevad Ebu Hatib konferansın sonucunu reddetti ve HTŞ destekli Sivil Yönetim Girişimi'ni tanımadıklarını söyledi.⁴ Kamışlı ve Afrin'deki Suriye Demokratik Güçleri de ayrıca reddetti.⁵

Hareket, Tahrir el-Şam'ın bölgedeki kontrolünü dayatma girişiminin bir parçası olarak görüldü.⁶ Özgür Suriye Ordusu eski lideri Riyad Esad'ın konferansa katılımı tartışma konusu oldu. Riyad Esad, "Tahrir el-Şam daha önce kendi kendini feshedeceğini açıklamıştı, bu da dış ve iç bir taleptir" dedi ve HTŞ'nin "konferansa katılmadığını ve bittikten sonra da onlarla iletişim kurmadıklarını" söyledi. Ancak Suriye Millî Ordusu'nun parçası olan Havar Kilis Operasyon Odası, Riyad Esad'ı kınadı ve onu El-Kaide ile anlaşmakla suçladı.⁷

Kasım 2017'nin başlarında Genel Konferans, Suriye Kurtuluş Hükûmeti'ni kurdu.⁸ Yeni hükûmet ile Suriye Geçici Hükûmeti arasında haftalarca süren çatışmaların ardından, HTŞ'nin Suriye'nin kuzeybatısındaki SGH destekli birkaç yerel konseyi tek taraflı olarak dağıttığı bildirildi.⁹

12 Aralık 2017'de Suriye Kurtuluş Hükûmeti, Suriye Geçici Hükümeti'nin muhalefet kontrolündeki bölgelerden ofislerini 72 saat içinde tahliye etmesi çağrısında bulunan bir uyarı yayımladı.¹⁰¹¹

6 Ocak 2018'de Suriye Kurtuluş Hükûmeti, Suriye Geçici Hükûmeti'nin kurduğu Özgür Halep Üniversitesi'ni kontrolü altına aldığını bildirdi ve bunu İdlib'in kuzeyindeki El Dana ve Sarmada'daki bazı fakültelerin kapatılması izledi. Öğrenci ve öğretim görevlileri bunu protesto etti.¹²

11 Mart 2018'de Rus uçaklarının İdlib şehrinin doğusundaki SKH Adalet Bakanlığı binasına füze attığı bildirildi.¹³

15 Ağustos 2018'de SKH'nin Kurucu Meclisi, önde gelen bir sağlık müdürünün kaçırılmasının ardından başbakan Muhammed el-Şeyh'in sözlü istifasını kabul etti.¹⁴ 18 Ağustos 2018'de Kurucu Meclis, Favaz Hilal'e başbakan yardımcısı Muhammed Cemal Şahud ile geçici olarak liderlik edecek yeni bir hükûmet kurma talimatı verdi.¹⁵ SKH'nin Anayasa Hazırlama Meclisi, 10 Aralık 2018'de dokuz kabine bakanının yanı sıra Favaz Hilal'i başbakan olarak atadı. Hilal ve kabinesinin çoğu Tahrir el-Şam ile yakın bağlar kurdu.¹⁶

Hilal, Mayıs 2019'da İdlib'e yönelik bir rejim saldırısı sırasında Türkiye'yi muhalefeti desteklemeye çağırdı.¹⁷

Vergi zamları, artan emtia fiyatları ve SKH'nin yakıt gibi kilit mallar üzerinde tekeller kurduğuna dair suçlamalar, Ekim ve Kasım 2019 arasında göstericilerin SKH ve Ebu Muhammed el-Cevlani aleyhine sloganlar attığı protestolara yol açtı.¹⁸¹⁹ Kafar Takharim köyü zeytinyağı için yeni bir vergiyi ödemeyi reddedip SKH yetkililerini kovduktan sonra Tahrir el-Şam, köyü bombalayarak 5 kişiyi öldürdü.²⁰ Hilal ve kabinesi kısa süre sonra istifa etti. Genel Şura Konseyi, İdari İşler ve Halkla İlişkilerden Sorumlu İçişleri Bakan Yardımcısı Ali Keda'dan yeni bir hükûmet kurmasını istedi. 18 Kasım 2019'da Keda, Konsey tarafından başbakan seçildi.²¹

23 Mart 2020'de SKH, Suriye'deki COVID-19 salgınına karşı bir acil durum komitesi oluşturdu. SKH tarafından COVID-19'un yayılmasını önlemek için alınan önlemler arasında Cuma namazını askıya almak, okulları ve pazarları kapatmak ve Cisr eş-Şuğur, Sarmada ve Kafr Karmin'de karantina merkezleri açmak vardı. Fakat Tahrir el-Şam ve El Kaide'nin Suriye kolu Hurras ed-Din camilerde namaz kılmaya ve vaaz vermeye devam etti. 27 Mart 2020 itibarıyla SKH, COVID-19 ile mücadele için yalnızca 107 solunum cihazı ve 243 yoğun bakım ünitesi ayırdı.²²

7 Nisan 2020'de Genel Şura Konseyi'nin başkanı Bassam Sahyuni istifa etti.²³ Kaynaklar, Enab Baladi'ye istifasının HTŞ'nin konseyin faaliyetlerine müdahale etme girişimlerine cevaben olduğunu söyledi. 24 Nisan 2020'de konsey, daha önce sağlık komitesine başkanlık etmiş olan eczacı Mustafa el-Musa'yı yeni başkan olarak seçti.²⁴

Mayıs 2020'de, ABD hükûmetinin Sezar Suriye Sivil Koruma Yasası'nın yürürlüğe girmesiyle Suriye lirasında hızlı bir değer kaybı yaşandı. Bununla birlikte SKH Türk lirasına geçmeye karar verdi.²⁵

1 Aralık 2020'de Ali Keda, Genel Şura Konseyi tarafından başka bir dönem için yeniden başbakan seçildi.²⁶